Αν μετά την κατάληξη ενός ασθενούς ρωτήσουμε μία ομάδα ιατρών πως θα έπρεπε να είχε χειριστεί το ατυχές περιστατικό ο συνάδελφός τους ή τι θα είχαν πράξει εκείνοι στη θέση του το πιο πιθανό είναι να λάβουμε διαφορετικές και πολλές φορές και εκ διαμέτρου αντίθετες απαντήσεις. Το σίγουρο είναι ότι η κρίση για το τι πήγε στραβά και τι ενδεχομένως θα έπρεπε να γίνει διαφορετικά είναι πολύ πιο εύκολη όταν γίνεται εκ των υστέρων, νηφάλια και εκτός της πίεσης των συνθηκών που βιώνει ο εκάστοτε ιατρός όταν καλείται την κρίσιμη ώρα να ανταπεξέλθει και ασκήσει τα καθήκοντά του.
Προτού εξεταστεί το κατά πόσο βρισκόμαστε ενώπιον μίας περίπτωσης ιατρικής αμέλειας η οποία γεννά ποινική ή αστική ευθύνη του εμπλεκόμενου ιατρού, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι μόνο το ατυχές και λυπηρό αποτέλεσμα, ήτοι ο θάνατος ή η σωματική βλάβη του ασθενούς, δεν αρκεί για την απόδοση ευθυνών στον θεράποντα ιατρό. Ακόμα και αν κριθεί ότι οι ενέργειες του ιατρικού προσωπικού δεν ήταν οι ενδεδειγμένες πάλι δεν σημαίνει αυτομάτως ότι η δικαίωση του ασθενούς ή των οικείων του μέσω της δικαστικής οδού είναι δεδομένη.
Ειδικότερα, σε περιπτώσεις ιατρικών σφαλμάτων οι ιατροί δύναται να έρθουν αντιμέτωποι με ευθύνες αστικής, ποινικής και πειθαρχικής φύσεως. Στη τελευταία περίπτωση οι ιατρικοί σύλλογοι της χώρας προβαίνουν σε έλεγχο κάθε καταγγελίας που αφορά ιατρό συνάδελφό τους για πλημμελή εκτέλεση των καθηκόντων του και αφού τα αρμόδια πειθαρχικά τους όργανα εξετάσουν το ενδεχόμενο παραβίασης του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας και της κείμενης νομοθεσίας, επιβάλλουν τις ανάλογες πειθαρχικές ποινές.
Η αστική ευθύνη του ιατρού από την άλλη διακρίνεται σε ενδοσυμβατική και εξωσυμβατική εξαρτώμενη από το αν η ευθύνη πηγάζει από σύμβαση ιατρικής αγωγής ή θεμελιώνεται σε αδικοπραξία του ιατρού. Η τελευταία αποτελεί και τη συνηθέστερη νομική βάση αγωγής η οποία στρέφεται εναντίον του ενώ δεν αποκλείεται και ειδική ευθύνη σύμφωνα με τον νόμο για την προστασία του καταναλωτή. Κύριος σκοπός της αγωγής αυτής είναι η διεκδίκηση αποζημίωσης ή χρηματικής ικανοποίησης εκ μέρους του θύματος του ιατρικού λάθους ή των συγγενών του. Αναλόγως αν πρόκειται για ιδιώτη ιατρό ή για ιατρό δημόσιου νοσοκομείου αρμόδια για την εκδίκαση των διαφορών αυτών είναι είτε τα πολιτικά είτε τα διοικητικά δικαστήρια. Μαζί δε με τον ιδιώτη ιατρό μπορεί να εναχθεί και ο εργοδότης του δηλαδή η ιδιωτική κλινική στην οποία εκείνος ανήκει και για την οποία εργάζεται.
Τέλος με την υποβολή καταγγελίας, μήνυσης ή έγκλησης ερευνάται από τη Πολιτεία το κατά πόσο η θεραπευτική αντιμετώπιση ενός περιστατικού συνιστά αμελής συμπεριφορά του εμπλεκόμενου ιατρού, ενάντια στην οποία θα πρέπει να επιβληθούν ποινές. Απαραίτητη προϋπόθεση αρχικώς για τη θεμελίωση ποινικής ευθύνης για ανθρωποκτονία ή σωματική βλάβη εξ’ αμελείας είναι το βλαπτικό αυτό αποτέλεσμα να οφείλεται σε παράβαση από τον θεράποντα ιατρό των κοινώς αναγνωρισμένων κανόνων της ιατρικής επιστήμης, για τους οποίους δεν μπορεί να γεννηθεί αμφισβήτηση, με τη πράξη του αυτή ή τη παράλειψη της αντίστοιχης οφειλόμενης να μην είναι σύμφωνη με το αντικειμενικώς επιβαλλόμενο καθήκον επιμέλειας. Δεν υφίσταται έτσι ποινική ευθύνη για τον θεράποντα ιατρό όταν εκείνος κατά την ενάσκηση των καθηκόντων του ενήργησε lege artis, αν ενήργησε δηλαδή σύμφωνα με τους ως άνω κανόνες της ιατρικής επιστήμης, μετά και από προηγούμενη κατά το δυνατόν ενημέρωση του ασθενούς και τη παροχή της συναίνεσης του, έστω και αν η σχετική ιατρική του ενέργεια προκάλεσε αιτιακά τον θάνατο ή τη σωματική βλάβη του ασθενούς. Σε κάθε περίπτωση η ύπαρξη ή μη της αιτιακής αυτής σύνδεσης μεταξύ της συμπεριφοράς του ιατρού και του δυσάρεστου αποτελέσματος, αποτελεί ίσως το δυσχερέστερο ζήτημα στις υποθέσεις ιατρικής αμέλειας. Κι αυτό γιατί συνήθως κατά τη νομολογία απαιτείται να γίνει δεκτό ότι αν ο ιατρός είχε ενεργήσει ως όφειλε η δυσάρεστη κατάληξη του περιστατικού με πιθανότητα προσεγγίζουσα τη βεβαιότητα θα είχε αποτραπεί. Ο βαθμός όμως αυτός βεβαιότητας έρχεται συχνά σε πλήρη αντίθεση με την άσκηση της ιατρικής επιστήμης η οποία εξαρτάται από πληθώρα αστάθμητων παραγόντων.
Γράφει ο συνεργάτης του γραφείου μας, Δικηγόρος Αθηνών, Διδάκτωρ Νομικής του Πανεπιστημίου του Μονάχου, Ιωάννης Επιτροπάκης