Έντονος προβληματισμός και ασάφεια υπάρχει στην έννοια του «συνεργάσιμου δανειολήπτη», έννοια η οποία πέρα από προαπαιτούμενο για τη χρήση των προβλεπόμενων ρυθμίσεων του «Κώδικα Δεοντολογίας των τραπεζών», έχει τεθεί από το νομοθέτη τόσο ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη του δανειολήπτη στο Ν. 3869/2010 (προϋπόθεση υπό στοιχείο «δ» στο Ν. 4346/2015 (ΦΕΚ Α’ 152/20-11-2015), όσο και ως αναγκαία συνθήκη για την μη έκπτωση του δικαιωμένου δανειολήπτη από τη ρύθμιση του Ν. 3869/2010 (άρθρο 10 παρ. 5 ως τροποποιήθηκε με το Ν. 4336/2015, δυνάμει του οποίου ορίζεται ότι «Ο οφειλέτης υποχρεούται καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας του παρόντος νόμου να επιδεικνύει τη συμπεριφορά συνεργάσιμου δανειολήπτη υπό την έννοια της Απόφασης της Τράπεζας της Ελλάδος – Ευρωσύστημα Επιτροπή Πιστωτικών και Ασφαλιστικών Θεμάτων (ΦΕΚ 2287/27.8.2014) σε σχέση με τους συνεργάσιμους δανειολήπτες.»
Ο ορισμός του «συνεργάσιμου δανειολήπτη», όπως αποφασίστηκε στο Κυβερνητικό Συμβούλιο Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους του Ν. 4224/2013, διατυπώνεται ως ακολούθως:
“Ένας δανειολήπτης είναι συνεργάσιμος έναντι των δανειστών του όταν:
α) παρέχει πλήρη και επικαιροποιημένα στοιχεία επικοινωνίας στους δανειστές ή όποιον ενεργεί νομίμως για λογαριασμό τους (π.χ. αριθμούς σταθερού, κινητού τηλεφώνου και τηλεομοιοτυπίας, ηλεκτρονική διεύθυνση, διεύθυνση κατοικίας και εργασίας) και προβαίνει σε ορισμό συγγενικού ή φιλικού προσώπου, ως αντικλήτου επικοινωνίας για κάθε περίπτωση που ο ίδιος δεν είναι διαθέσιμος,
β) είναι διαθέσιμος σε επικοινωνία με τον δανειστή ή με όποιον ενεργεί νομίμως για λογαριασμό αυτού και ανταποκρίνεται με ειλικρίνεια και σαφήνεια, σε κλήσεις και επιστολές του δανειστή ή όποιου ενεργεί νομίμως για λογαριασμό του, αυτοπροσώπως είτε δια του αντικλήτου του, με κάθε πρόσφορο τρόπο, εντός 15 εργάσιμων ημερών,
γ) προβαίνει αυτοπροσώπως, είτε δια του αντικλήτου του σε πλήρη και ειλικρινή γνωστοποίηση πληροφοριών προς το δανειστή ή όποιον ενεργεί νομίμως για λογαριασμό του, αναφορικά με την τρέχουσα οικονομική του κατάσταση, εντός 15 εργασίμων ημερών από την ημέρα μεταβολής της ή εντός 15 εργάσιμων ημερών από την ημέρα που θα ζητηθούν ανάλογες πληροφορίες από το δανειστή ή όποιον ενεργεί νομίμως για λογαριασμό του,
δ) προβαίνει αυτοπροσώπως είτε δια του αντικλήτου του, σε πλήρη και ειλικρινή γνωστοποίηση πληροφοριών, προς το δανειστή ή όποιον ενεργεί για λογαριασμό του, οι οποίες θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην μελλοντική οικονομική του κατάσταση, εντός 15 εργάσιμων ημερών από την ημέρα που θα περιέλθουν σε γνώση του (π.χ. πλήρωση προϋποθέσεων λήψης επιδόματος, εμφάνιση νέων περιουσιακών στοιχείων που θα περιέλθουν στην κυριότητα του [κληρονομιά κλπ.], απώλεια κυριότητας περιουσιακών στοιχείων, ανακοινώσεις απόλυσης, καταγγελίες μισθώσεων, εξαγορά ασφαλιστικών προϊόντων, κέρδη οποιασδήποτε μορφής κλπ.) και
ε) συναινεί σε διερεύνηση εναλλακτικής πρότασης αναδιάρθρωσης με το δανειστή ή όποιον ενεργεί νομίμως για λογαριασμό του, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στον Κώδικα Δεοντολογίας του Ν. 4224/2013”.
Ο νομοθέτης, λοιπόν, μετά α) την αποτυχημένη, εξαιτίας της αδιαλλαξίας και της έλλειψης εξατομικευμένων ρυθμίσεων από μεριάς των πιστωτικών ιδρυμάτων, απόπειρα εξωδικαστικής επίλυσης του ζητήματος της υπερχρέωσης φυσικών προσώπων, μέσω της θέσπισης του υποχρεωτικού σταδίου του εξωδικαστικού συμβιβασμού, ως προϋπόθεση ένταξης στην αρχική και ισχύουσα μέχρι το καλοκαίρι του έτους 2013, μορφή του Ν. 3869/2010 και β) τη διακωμώδηση από μεριάς των τραπεζών του σταδίου του προδικαστικού συμβιβασμού, που αντικατέστησε τον εξωδικαστικό συμβιβασμό, μετά την αναθεώρηση του Ν. 3869/2010, μέσω του Ν. 4161/2013 (ΦΕΚ Α’ 143/14-06-2013), στάδιο, το οποίο ουδέποτε εφαρμόστηκε στην πράξη, αποφάσισε να δώσει μια τρίτη ευκαιρία στο απολιθωμένο σύστημα διαχείρισης δανειακών χαρτοφυλακίων των πιστωτικών ιδρυμάτων, να προβεί σε εξωδικαστική ρύθμιση οφειλών φυσικών προσώπων μέσω, πλέον, του Κώδικα Δεοντολογίας των τραπεζών.
Μολονότι ο ανωτέρω Κώδικας Δεοντολογίας, είναι μέχρι σήμερα, ουσιαστικά ανενεργός, οι πρώτες επιστολές με επισύναψη μιας τυποποιημένης κατάστασης προσωπικών, οικονομικών και περιουσιακών στοιχείων, καθώς και με την υποχρέωση προσκόμισης δεκάδων δικαιολογητικών εγγράφων, έχουν ήδη ξεκινήσει και αναμένεται να κορυφωθούν μέχρι τέλος του έτους («Για τα δάνεια που περιέρχονται σε καθυστέρηση μεγαλύτερη των τριάντα (30) ημερολογιακών ημερών μετά την 15η Δεκεμβρίου 2015, η πρώτη υποχρεωτική ειδοποίηση αποστέλλεται από το ίδρυμα εντός δεκαπέντε (15) ημερολογιακών ημερών από το χρόνο συμπλήρωσης της καθυστέρησης των τριάντα (30) ημερολογιακών ημερών.»). Ο δανειολήπτης έχει προθεσμία δεκαπέντε (15) εργασίμων ημερών να συμπληρώσει την εν λόγω αίτηση και να προσκομίσει τα δικαιολογητικά έγγραφα, άλλως θεωρείται μη συνεργάσιμος και α) δύναται να επισπευσθεί διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος του («το ίδρυμα οφείλει να του αποστείλει εντός δεκαπέντε (15) ημερολογιακών ημερών από το πέρας των παραπάνω προθεσμιών, προειδοποιητική επιστολή για την προοπτική και τις συνέπειες του χαρακτηρισμού του ως μη συνεργάσιμου»), β) αποκλείεται από τη δυνατότητα ένταξής του στο Ν. 3869/2010, καθώς δε θα πληροί την προϋπόθεση υπό στοιχείο «δ» και γ) σε περίπτωση που έχει ήδη ενταχθεί στο Νόμο Κατσέλη, καίτοι έχει ήδη δικαιωθεί, εκκινεί η θεμελίωση λόγου έκπτωσής του από τη ρύθμιση.
Οι απαντήσεις των τραπεζών στα αιτήματα ρύθμισης των δανειοληπτών, στο πλαίσιο του Κώδικα Δεοντολογίας τους, τουλάχιστον μέχρι σήμερα, είναι αρνητικές μη προτείνοντας καν κάποιο πλαίσιο ρύθμισης των οφειλών, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το νέο θεσμοθετημένο πλαίσιο εξωδικαστικής ρύθμισης θα οδηγήσει σε νέο αδιέξοδο και θα αποτελεί μία εντελώς τυπική και στερούμενη κάθε αποτελέσματος διαδικασία.
Με το παρόν καθεστώς και την παρούσα κατάσταση που επικρατεί στα τραπεζικά ιδρύματα της χώρας είναι αδύνατη όχι μόνο η πλήρωση, αλλά και η διερεύνηση της πλήρωσης των ανωτέρω κριτηρίων για το διαχωρισμό των συνεργάσιμων και των μη συνεργάσιμων δανειοληπτών, των προσώπων δηλαδή εκείνων που θα πληρούν τα κριτήρια του εν τοις πράγμασι ανενεργού (!) Κώδικα Δεοντολογίας των τραπεζών του Ν. 4224/2013. Η ένταξη της συγκεκριμένης αφηρημένης, στερούμενης κάθε χαρακτήρα αντικειμενικότητας και δυνάμενης να αποδειχθεί μόνο από την πλευρά των πιστωτικών ιδρυμάτων, έννοιας είναι προφανές ότι αποτελεί τροχοπέδη σε κάθε αίσθηση δίκαιης επίλυσης του ζητήματος της υπερχρέωσης και αναμένεται να αποτελέσει το βασικό “όπλο” των πιστωτικών ιδρυμάτων τόσο προς την κατεύθυνση της απόρριψης των αιτήσεων υπαγωγής στις διατάξεις του Ν. 3869/2010 όσο και στην έναρξη της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης.
Λεκταίο είναι ότι το δαίδαλο σύστημα διαχείρισης οφειλών των τραπεζών, οι αναίτιες καθυστερήσεις στην απάντηση αιτημάτων ρύθμισης, η έλλειψη εξατομικευμένων προγραμμάτων ρύθμισης, η παντελής απουσία οικονομικής λογικής στα αιτήματα εφάπαξ εξόφλησης δανείων, με κούρεμα μέρους των μη δυνάμενων να εισπραχθούν οφειλών από τα τμήματα διαχείρισης ρίσκου, η χρήση ενός απρόσωπου συστήματος αποτελούμενου από εισπρακτικές εταιρείες και η ασυδοσία με την οποία δρουν αυτές, έχουν οδηγήσει στην απώλεια κάθε επιθυμίας για μια χωρίς προσδοκία αποτελέσματος συνεργασία, αλλά κυρίως στην απώλεια κάθε έννοιας εμπιστοσύνης και τραπεζικής πίστης.