Η τελευταία πράξη του δράματος της καλοκαιρινής αποξήλωσης του Νόμου Κατσέλη λαμβάνει χώρα αυτές τις μέρες. Η έννοια της “επικαιροποίησης” μπήκε στη ζωή μας το Δεκαπενταύγουστο και ουσιαστικά σήμανε την εκκίνηση μιας εποχής που χαρακτηρίζεται από την άνευ προηγουμένου προσκόμιση δικαιολογητικών εγγράφων στα Ειρηνοδικεία και στα υποκαταστήματα των τραπεζών και την οπισθοδρόμηση στη γραφειοκρατία, με σκοπό τον χαρακτηρισμό των δανειοληπτών, ως ειλικρινών δικαστικά και συνεργάσιμων εξωδικαστικά. Ένας κατακλυσμός εγγράφων, μία τυπολατρική προσήλωση σε, εν μέρει, άχρηστα δικαιολογητικά.
Ο συνδυασμός των δύο αναθεωρήσεων του Ν. 3869/2010 με τους Ν. 4336/2015 και Ν. 4346/2015, είχε εξαρχής θέσει ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα.
Οι ήδη εκκρεμείς υποθέσεις, που δεν έχουν συζητηθεί μέχρι τις 19-02-2016 -6 μήνες από την έναρξη ισχύος του Ν. 4336/2015 (19-08-2015)-, θα πρέπει να επικαιροποιηθούν επί ποινή απαραδέκτου μέχρι την ανωτέρω ημερομηνία, με την προσκόμιση των συμπληρωματικών δικαιολογητικών εγγράφων, που όρισε η Κ.Υ.Α. της 14ης -10-2015.
Είναι προφανές, όπως είχε ήδη από τον μήνα Οκτώβριο 2015 τονισθεί στους αρμόδιους φορείς, ότι η καταληκτική ημερομηνία επικαιροποίησης φακέλων εκκρεμών υποθέσεων του Ν. 3869/2010, θα έπρεπε να παραταθεί για επιπλέον διάστημα, τουλάχιστον έξι (6) μηνών, δεδομένου ότι αφενός η λίστα με τα δικαιολογητικά έγγραφα επικαιροποίησης δημοσιεύτηκε στις 14-10-2015, ήτοι δύο (2) ακριβώς μήνες μετά τη δημοσίευση του νομοθετήματος που την επέβαλε – ο Ν. 4336/2015 δημοσιεύτηκε στις 14-08-2015 – και αφετέρου η χορήγηση νέων βεβαιώσεων οφειλών παρακωλύεται λόγω των μη εύλογων καθυστερήσεων από τα πιστωτικά ιδρύματα. Ο φόρτος που προκλήθηκε από την ανάγκη επικαιροποίησης χιλιάδων εκκρεμών υποθέσεων, σε συνδυασμό με τον αυξημένο αριθμό των νέων αιτήσεων υπαγωγής που κατατέθηκαν στα τέλη του έτους και επίσης απαιτούσαν το εν λόγω δικαιολογητικό έγγραφο (βεβαίωση οφειλών), κατέστησαν τη συμμόρφωση με τις προθεσμίες χορήγησης αδύνατη.
Ενώ το πρόβλημα ήταν γνωστό, ο νομοθέτης στη νέα αναθεώρηση με το Ν. 4346/2015, απέφυγε επιμελώς την επίλυσή του, διατηρώντας την καταληκτική ημερομηνία επικαιροποίησης (19η -02-2016), αντικαθιστώντας και μη τροποποιώντας το σχετικό άρθρο, αφού αφαίρεσε τη λέξη “υπαίτια” από την έννοια της παράλειψης επικαιροποίησης, προκειμένου να προστατεύσει, εκ νέου, αυτή τη φορά σχεδόν φωτογραφικά, τα πιστωτικά ιδρύματα, ως προς την αδυναμία χορήγησης του μοναδικού εγγράφου, που ο ίδιος τους επέβαλε να εκδίδουν.
Καλό είναι να επισημανθεί ότι η διαδικασία επικαιροποίησης των ανωτέρω εκκρεμών υποθέσεων, η οποία ξεκίνησε αρχικά, όπως αναφερόταν και στην αιτιολογική έκθεση του Νόμου, σαν μια προσπάθεια επανεκτίμησης των κατατεθειμμένων υποθέσεων ως προς την πλήρωση ή μη των προϋποθέσεων υπαγωγής των αιτούντων στις διατάξεις του “Νόμου Κατσέλη” και θεωρήθηκε από τους εμπλεκόμενους φορείς (δικηγόρους, γραμματείς, Δικαστές) σαν μια δυνατότητα καταγραφής των εισοδηματικών και περιουσιακών μεταβολών των αιτούντων για το μετά την κατάθεση της αίτησης υπαγωγής διάστημα, κατέληξε να αποτελεί το μεγαλύτερο θεσμικό ΦΙΑΣΚΟ των δικαστηριακών χρονικών.
Η κυβέρνηση αποφάσισε, λανθασμένα εξαρχής, να επιφορτίσει το ένα μέρος της δίκης, το “αδύναμο”, με τη συλλογή και προσκόμιση του συνόλου των δικαιολογητικών εγγράφων επικαιροποίησης, ακόμα και αυτών των οποίων η έκδοση δεν εξαρτάται από εκείνο (βεβαιώσεις οφειλών), ενώ εν συνεχεία ανέχτηκε και συνεχίζει να ανέχεται, σε προκλητικό βαθμό, την απόλυτα έκνομη συμπεριφορά της πλειονότητας των πιστωτικών ιδρυμάτων. Παρόλο που η επικαιροποίηση των εισοδηματικών και περιουσιακών στοιχείων των αιτούντων ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση, η αποκλειστική αναφορά της λίστας δικαιολογητικών εγγράφων στην Κ.Υ.Α. – χρησμό του Οκτωβρίου, σε συνδυασμό με την αναφορά καταληκτικής ημερομηνίας επικαιροποίησης, αντί του ορθού συστήματος κατάθεσης σχετικών εγγράφων προ της εκδίκασης εκάστης υποθέσεως, δημιούργησε ένα ανεπανόρθωτο χάος.
Ειδικά για τις βεβαιώσεις οφειλών, η διάταξη της παρ. 4 του άρθρου 2 του ν. 3869/2010, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, αναφέρει ότι: “Τα πιστωτικά ιδρύματα υποχρεούνται μέσα σε δέκα εργάσιμες ημέρες από την υποβολή σε αυτά σχετικού αιτήματος του οφειλέτη να του παραδώσουν χωρίς επιβάρυνση αναλυτική κατάσταση των προς αυτά οφειλών του κατά κεφάλαιο, τόκους και έξοδα, καθώς και το επιτόκιο με το οποίο εκτοκίζεται η οφειλή, καθώς και να τον ενημερώσουν εγγράφως για το ποσό που αντιστοιχεί στο 10% της τελευταίας ενήμερης δόσης.”
Από το σύνολο των τεσσάρων (4) συστημικών τραπεζών, μόνο η μία χορηγούσε και συνεχίζει να χορηγεί εντός της νόμιμης προθεσμίας των δέκα (10) εργασίμων ημερών, τις απαιτούμενες βεβαιώσεις οφειλών, ενώ οι καθυστερήσεις ξεπερνούν, πλέον το χρονικό διάστημα των τριών (3) μηνών για δύο (2) από τις τέσσερις (4) συστημικές τράπεζες. Η μία (1) από τις τέσσερις (4) συστημικές τράπεζες καθυστέρησε την έκδοση των βεβαιώσεων μέχρι και τις αρχές του έτους, χορήγησε στις 15-01-2016 όλες σχεδόν τις βεβαιώσεις οφειλών για αιτήσεις που εκκρεμούσαν ήδη από τον μήνα Οκτώβριο και πλέον, ενώ για νέες αιτήσεις χορήγησης βεβαίωσης οφειλών εκδίδει, πλέον, εντός του νομίμου διαστήματος τη σχετική βεβαίωση. Τα πιστωτικά ιδρύματα, μάλιστα, έχουν ξεκινήσει, τον τελευταίο καιρό, να χορηγούν είτε βεβαίωση κατάθεσης αιτήματος για χορήγηση της απαιτούμενης βεβαίωσης οφειλών, είτε απλή φωτοτυπία του αιτήματος, παραδεχόμενα την αδυναμία τους να ανταποκριθούν στην εμπρόθεσμη έκδοσή της και προτρέποντας τους δανειολήπτες να χρησιμοποιούν το αντίγραφο του αιτήματος για χορήγηση της βεβαίωσης οφειλών στην επικαιροποίηση των φακέλων τους.
Προκειμένου να αντιληφθούμε τον περίεργο λόγο που οδήγησε το νομοθέτη στην υποχρεωτική προσκόμιση νέων βεβαιώσεων οφειλών από τους δανειολήπτες, πρέπει πρώτα να απαντήσουμε το ερώτημα “τι θεωρεί ο νομοθέτης επικαιροποίηση”. Το υπουργικό πρότυπο που είδε το φως της δημοσιότητας στα μέσα Οκτωβρίου, συνοδεύτηκε από επιφωνήματα απορίας από το νομικό κόσμο της χώρας. Ο νομοθέτης θεωρεί, λοιπόν, ότι με την επικαιροποίηση μπορούν να προστεθούν απαιτήσεις που δεν εντάσσονταν στο Ν. 3869/2010 πριν την αναθεώρηση του Αυγούστου. Οι νομικοί συνεχίζουν να αμφιβάλουν ως προς την τύχη της επικαιροποιημένης-συμπληρωματικής αίτησης. Οι καταθέσεις επικαιροποιημένων αιτήσεων με προσθήκη εξαιρούμενου, με το παλαιό καθεστώς, πιστωτή, μέχρι σήμερα, είναι ελάχιστες. Συγκεκριμένα, μετρώνται στα δάχτυλα των δύο χεριών. Για το νομικό κόσμο, λοιπόν, η διαδικασία αυτή – με το χρονικό ορίζοντα που της δόθηκε – μετατράπηκε από μια ευκαιρία συμπλήρωσης της παλιάς αίτησης προκειμένου να οδηγήσει σε μία πλήρη αντιμετώπιση του ζητήματος της υπερχρέωσης του αιτούντος, σε ένα γραφειοκρατικό βαρίδι, σε ένα κυνήγι μαγισσών για να μη χαθεί μία αδύνατη προθεσμία. Και πράγματι αυτό ήταν. Σε κάθε περίπτωση είναι τουλάχιστον άτοπο, ο νομοθέτης να απαιτεί στο πλαίσιο της επικαιροποίησης ενός φακέλου, μίας δηλαδή διαδικασίας που αποτελεί ενδιάμεσο στάδιο, δικαιολογητικά όπως η νέα βεβαίωση οφειλών και η νέα υπεύθυνη δήλωση, που ουδείς νοήμων άνθρωπος θα κατέθετε στην τελική εκδίκαση της υπόθεσης. Η υποχρεωτική προσκόμιση της εν λόγω νέας υπεύθυνης δήλωσης του αιτούντος που θα πιστοποιεί την αλήθεια και την ορθότητα αφενός της αρχικής αίτησης – την οποία έχει ήδη πιστοποιήσει ο δανειολήπτης – και αφετέρου των νέων σχετικών εγγράφων – που εκτυπώνονται απευθείας από το taxisnet – και η ομολογουμένως αμφισβητούμενη από μεγάλο μέρος της νομικής κοινότητας υποχρέωση προσκόμισης αντίστοιχης υπεύθυνης δήλωσης από το/τη σύζυγο, ο/η οποίος-α καλείται να βεβαιώσει την αλήθεια και ορθότητα ενός δικογράφου, την ύπαρξη του οποίου μπορεί να μη γνωρίζει καν, αποδεικνύει το γραφειοκρατικό σουρεαλισμό που έρχεται να σκοτώσει κάθε προσπάθεια εμπλουτισμού του φακέλου με ουσιαστικά και χρήσιμα έγγραφα.
Ποιος άλλωστε μπορεί να εξηγήσει λογικά γιατί μία αίτηση που εκδικάζεται στις 18/2 δε χρειάζεται επικαιροποίηση, πέρα από αυτή που θα γίνει με τις προτάσεις επί της έδρας, αλλά μία αίτηση που εκδικάζεται στις 22/2 χρειάζεται μία επικαιροποίηση μέχρι τις 19/2 και μία ακόμα επικαιροποίηση τρεις ημέρες μετά, κατά τη συζήτηση της υπόθεσης; Οι κωμικές αυτές καταστάσεις, καθώς και το επίκαιρο παράδοξο της ανάγκης επικαιροποίησης αιτήσεων, που αυτές τις ημέρες έχουν ήδη αναβληθεί ή πρόκειται να αναβληθούν, λόγω της αποχής σύσσωμου του Δικηγορικού σώματος, με προθεσμία επικαιροποίησης μόλις ολίγων ημερών, γεννούν ζητήματα λογικής, αλλά και συνταγματικότητας. Η προθεσμία θα έπρεπε εξαρχής να είναι αόριστη και να αφορά κάποιες ημέρες ή και μήνες πριν την εκδίκαση εκάστης υποθέσεως και όχι να είναι ορισμένη και αποκλειστική.
Άραγε κανείς από τους Έλληνες και ξένους αρχιτέκτονες και εμπνευστές της διαδικασίας της επικαιροποίησης, δε θα ήταν ικανοποιημένος με μία απλή διατύπωση “όλες οι υποθέσεις που δεν έχουν συζητηθεί εντός διαστήματος έξι (6) μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος Νόμου, πρέπει να επικαιροποιηθούν υποχρεωτικά μέχρι και ένα (1) μήνα πριν τη συζήτησή τους, ως προς τα προσωπικά, οικονομικά και περιουσιακά στοιχεία των αιτούντων και του/της συζύγου τους”;
Πάμε τώρα στο πιο πολύτιμο και δυσπρόσιτο δικαιολογητικό έγγραφο του 2016. Τις βεβαιώσεις οφειλών.
Δυνάμει του άρθρου 6 παρ. 3 του Ν. 3869/2010, ως τροποποιήθηκε δυνάμει του Ν. 4161/2013, του Ν. 4336/2015 και του Ν. 4346/2015 “…Οι απαιτήσεις των ιδιωτών πιστωτών που είναι εξασφαλισμένες με ειδικό προνόμιο ή εμπράγματο δικαίωμα συνεχίζουν να εκτοκίζονται μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης επί της αιτήσεως με επιτόκιο ενήμερης οφειλής. Οι λοιπές απαιτήσεις παύουν με την κοινοποίηση της αίτησης να παράγουν νόμιμους ή συμβατικούς τόκους. Οι οφειλές αυτές θεωρούνται ληξιπρόθεσμες και υπολογίζονται με την τρέχουσα κατά το χρόνο κοινοποίησης της αίτησης αξία τους…”.
Οι απαιτήσεις, λοιπόν, που έχουν ήδη συμπεριληφθεί στην εκκρεμή αίτηση, εφόσον δεν είναι εμπραγμάτως εξασφαλισμένες, παραμένουν “παγωμένες” από την ημερομηνία επίδοσης της αίτησης και μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης, οι δε απαιτήσεις που είναι εξασφαλισμένες με προνόμιο (προσημείωση υποθήκης), τοκίζονται σαν ενήμερες με το συμβατικό επιτόκιο και επομένως θα πρέπει να επικαιροποιηθούν εκ νέου κατά την τελική δικάσιμο της κύριας αίτησης από την τράπεζα που τις διατηρεί. Τα λογισμικά των πιστωτικών ιδρυμάτων τρέχουν ένα και μόνο σύστημα υπολογισμού απαίτησης και αυτό αφορά το υπόλοιπο που θα είχε σήμερα, η εν λόγω απαίτηση, εάν δεν είχε κατατεθεί αίτηση, εάν είχε απορριφθεί η αίτηση υπαγωγής ή εάν είχε παραιτηθεί ο αιτών από την αίτηση, περιπτώσεις στις οποίες αναβιώνουν οι τόκοι υπερημερίας από την κατάθεση της αίτησης και εντεύθεν. Το αποτέλεσμα είναι οι χορηγούμενες, για δεύτερη φορά, βεβαιώσεις να είναι λανθασμένες και αυξημένες σε σχέση με τις αρχικές, αφού περιλαμβάνουν τοκισμό με επιτόκιο υπερημερίας και ως εκ τούτου θα είναι ούτως ή άλλως άχρηστες κατά την τελική εκδίκαση της υπόθεσης, ελπίζουμε, δε, ότι δε θα ληφθούν καν υπόψιν, ως προς το ύψος τους, από τους αρμόδιους Ειρηνοδίκες, καθώς κάτι τέτοιο θα είναι αντίθετο τόσο στο γράμμα όσο και στο πνεύμα του Νόμου. Αυτή τη στιγμή από το σύνολο των τραπεζικών ιδρυμάτων της χώρας, μόνο ένα (1) χορηγεί βεβαιώσεις με υπόλοιπα που ανταποκρίνονται στις ανωτέρω διατάξεις, αφαιρώντας τις καταβολές που έχει κάνει ο αιτών από την κατάθεση της αίτησης υπαγωγής μέχρι την ημερομηνία έκδοσης της βεβαίωσης.
Αν οι ουρές των Χριστουγέννων στα Δικαστήρια της χώρας έμοιαζαν απάνθρωπες, αυτό που θα ακολουθήσει μέχρι και την 19η Φεβρουαρίου, θα είναι το κύκνειο άσμα της λογικής και η ταφόπλακα της αξιοπρέπειας. Είναι επιβεβλημένο, δεδομένου ότι ο νομοθέτης δε φαίνεται διατεθειμένος να προβεί στην υιοθέτηση της νομικής λογικής, ήτοι στη θέσπιση ενός συστήματος επικαιροποίησης βασισμένου στην ημερομηνία συζήτησης κάθε αίτησης, να δοθεί παράταση στη λήγουσα προθεσμία επικαιροποίησης και μάλιστα η – τουλάχιστον εξάμηνη – παράταση να ανακοινωθεί άμεσα. Σε διαφορετική περίπτωση, αυτοί που φώναζαν ότι η εν λόγω διαδικασία είχε εξαρχής στόχο να πετάξει στον κάλαθο των αχρήστων ένα 30-40% των ήδη κατατεθειμένων αιτήσεων, δε θα είναι πλέον οι “γραφικοί”, αλλά οι ρεαλιστές.
Ες Δευτέραν τα σπουδαία.
*Ο Μιχάλης Ι. Κούβαρης είναι δικηγόρος, Νομικός Σύμβουλος της Ένωσης Καταναλωτών και Δανειοληπτών και Διαπιστευμένος Διαμεσολαβητής του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
http://www.capital.gr/story/3101814